زندگینامه ی رئیس علی دلواری
درب منزل رئیس علی
رئيس علي دلواري فرزند رئيس محمد، كدخداي ده دلوار بود كه در سال 1260 شمسي برابر با هزار و دويست و نودو نه هجري قمري در روستاي دلوار تنگستان ديده به جهان گشود.
او درعصر مشروطيت جواني بيست و چهارساله، بلند همت، شجاع، در صدق و وفا بي مانند و در حبّ وطن كم نظير و در توكل به خدا ضرب المثل بود. اگرچه سواد كامل و معلومات كافي نداشت، اما پاكي سرشت و صفات حميده او طوري بود كه زبانزد خاص و عام بود.
سلاحهای بر جای مانده از آن دوران
او در همین دوران به صفوف مبارزين مشروطهخواه جنوب ايران پيوست و همكاري نزديكي را با محافل انقلابي و عناصر مشروطه طلب ايران شروع كرد. با كودتاي ضد انقلابي لياخوف روسي عليه مشروطهخواهان در هزار و سيصدو بيست و شش هجري قمري و بمباران مجلس شوراي ملي و استقرار ديكتاتوري محمدعلي شاه قاجار، رئيس علي به همراه سيدمرتضي علمالهدي اهرمي به مبارزه عليه استبداد صغير پرداخت.
در سال هزار وسيصد و بيست و هفت هجري قمري با كمك تفنگچي تنگستاني، بوشهر را از عناصر مستبد وابسته به دربار محمدعلي شاه پاك كرد و اداره گمرك و انتظامات و ديگر ادارات را تسخير كرد. اين كار دليران تنگستان بر انگليسيها كه اداره گمرك را در اجاره داشتند گران آمد وآنان براي تضعيف مشروطهخواهان و استمرار سلطه بر حيات اقتصادي و سياسي جنوب ايران به جنگ با دليران تنگستاني پرداختند و در اين راه از ديگر خوانين جنوب ايران ياري جستند.
جنگ بين رئيس علي و دليران تنگستان از يك طرف و انگليسيها و خوانين متحد آنان از سوي ديگر به طور متوالي و پراكنده تا شوال هزار و سيصدو سيو سه ه.ق ادامه يافت و انگليسيها نتوانستند بر رئيس علي و يارانش تفوق يابند. تا اين كه درگير و دار حمله انگليسيها به بوشهر در شب بيست و سه شوال هزار و سيصد وسيوسه ه.ق (سوم سپتامبر هزار و نهصد و پانزده ميلادي) هنگامي كه رئيسعلي در محلي به نام «تنگك صفر» قصد شبيخون به قواي انگليسيها را داشت، از پشت مورد هدف گلوله يكي از همراهان خائن قرار گرفت و در دم به شهادت رسيد. وي هنگام شهادت حدود سي و چهار سال داشت.
محل شهادت رئیس علی
مبارزات وشهادت رئيس علي دلواري برگ زرين ديگري در تاريخ مقاومت دلير مردان ايران در مبارزه با استعمار است.
تصویر رئیس علی را اینجا ببینید