تاسیس دارالفنون-1268هجری قمری
ميرزا تقيخان اميركبير، سنگ بناي مدرسهاي به سبك مدارس عالي اروپا به نام "دارالفنون" در ايران گذاشت.صدراعظم نامدار ايران، با ديدن آكادميها و مدارس مختلف روسيه و آگاهي از وضعيت مدارس عالي غربي، انديشه ساختن مدرسهاي علمي در سطوح عالي را مدتها در سر داشت و سرانجام در سال 1228 هجري شمسي، با کسب موافقت شاه قاجار، به فرمان وي در زميني واقع در شمال شرقي ارك سلطنتي، كه قبلا سرباز خانه بود، سنگ بناي دارالفنون گذاشته شد.
مدرسه دارالفنون چند روز پس از كشته شدن اميركبير رسماً گشايش يافت و متاسفانه بنيانگذار كاردان آن،كه نقش اساسي در بناي اين مدرسه و استخدام اساتيد خارجي را داشت، نتوانست در افتتاح آن شركت داشته باشد. با قتل امير کبير، برنامهها و طرحهاي توسعهاي كه در انديشه وي بود، عملاٌ عقيم ماند و بيکفايتي و بي تدبيري شاه قاجار در عزل اميرکبير و سپس صدور فرمان قتل او، در عمل فرصتهاي بسياري را در مسير توسعه، از ايران سلب کرد.
نخستين رشتههاي تحصيلي مدرسه دارالفنون عبارت بودند از:
مهندسي 12 نفر دانشـجو
طب و جراحي 20 نفر دانشجو
فيزيك و شيمي و داروسازي 7 نفر دانشجـو
معدن شناسي 5 نفر دانـشجو
توپخانه 26 نفر دانشجو
پياده نظام 39 نفر دانشجو
سواره نظام 5 نفر دانشجو
جمع دانشجويان نخستين دوره 114 نفر دانشجو
پس از عزل و سپس قتل اميركبير، دارالفنون در روندي طبيعي، اما کند، توسعه يافت و به تدريج به جايگاه مناسب يک نهاد تعليمي دست يافت؛ طوري که در سال 1268 هـ ش يعني حدود 38 سال بعد از تأسيس آن، تعداد دانشجويان دارالفنون به 387 نفر افزايش يافت. بعد از گذشت حدود پنج دهه از عمر اين مدرسه، بدليل اقدامات تند و افراطي افرادي نظير ميرزا ملكم خان، ذهن شاه نسبت به فعاليتها و فارغ التحصيلان اين مدرسه مشوش شد و اين آغاز زوال تدريجي دارالفنون و شروع دوران فترت آن بود.
پس از انقلاب مشروطيت و با ورود معلمين فرانسوي، اقداماتي اساسي براي بازسازي شأن علمي و جايگاه اين مركز آغاز شد و در سال 1285 هـ ش "آئيننامه مدرسه دارالفنون" تدوين شد. براساس سيستم جديد، سال تحصيلي از شهريور ماه هر سال آغاز و تا خرداد ماه سال بعد پايان مييافت.
دانشسراي عالي
اولين موسسه متولي تربيت معلم براي مدارس ابتدايي ايران، با عنوان "دارالمعلمين مركزي" در سال 1298 هــ. ش تاسيس شد. اين موسسه در آغاز دو کلاس داشت: تربيت معلم كلاسهاي ابتدايي و تربيت معلم كلاسهاي عالي. وظيفه كلاس مقدماتي، تربيت شاگردان براي تدريس در مدارس ابتدايي بود،كه بعدها دانشسراي مقدماتي جاي آن را گرفت و وظيفه كلاس عالي، تربيت معلم براي دبيرستانها بود كه درسالهاي بعد دانشسراي عالي جايگزين آن شد. در مهرماه سال 1312هـ. ش دارالمعلمين مركزي به دارالمعلمين عالي تبديل شد و به محل جديد واقع در ساختمان نگارستان منتقل شد.
دانشگاه تهران
کليات طرح تاسيس دانشگاه تهران از سال 1307 هـ. ش توسط مرحوم دكتر محمود حسابي به وزير فرهنگ وقت آقاي حكمت پيشنهاد شد. طرح تفصيلي تاسيس دانشگاه تهران نيز در سال 1310 تهيه و به وزير فرهنگ تقديم شد و با تلاشهاي مرحوم دكتر حسابي و مذاكرات ايشان با نمايندگان مجلس، اين طرح در سال 1312 هـ. ش به مجلس شوراي ملي رفت و سرانجام در سال 1313 قانون تاسيس دانشگاه از تصويب مجلس گذشت. بر اساس اين قانون، به وزارت معارف اجازه داده ميشد، موسسهاي به نام دانشگاه براي تعليم درجات عاليه علوم و فنون و ادبيات و فلسفه در تهران تاسيس نمايد. شعبههاي اين دانشگاه در ابتداي تاسيس بشرح زير بودند که هر يك از آنها نيز موسوم به "دانشكده" بودهاند:
1-علوم معقول و منقول
2-علوم طبيعي و رياضي
3- ادبيات و فلسفه و علوم تربيتي
4- طب و شعب و فروع آن
5- حقوق و علوم سياسي و اقتصادي
6- فني
دانشكده فني
پس از تاسيس دانشگاه تهران در سال 1313، دانشكده فني به عنوان يكي از دانشكدههاي ششگانه دانشگاه، به همت و تلاش خستگي ناپذير پروفسور محمود حسابي تاسيس شد و از مهرماه همان سال فعاليت خود را آغاز نمود. به علت عدم وجود محل خاصي براي استقرار دانشکده فني، طبقه دوم مدرسه دارالفنون به عنوان دانشکده فني مورد استفاده قرار گرفت. در همين سال (1313)، از بين 100 نفر از فارغ التحصيلان دبيرستآنها، 40 نفر دانشجو در رشتههاي مهندسي راه و ساختمان، مكانيك، برق و معدن از طريق كنكور پذيرفته شده و تحصيل خود را آغاز نمودند. رياست دانشكده فني نيز در ابتدا بعهده مرحوم دكتر حسابي بود. پروفسور حسابي ضمن تدوين قوانين وآئين نامههاي اجرائي دانشكده فني، طرح آزمون ورودي و پذيرش دانشجو، برنامه ريزي دروس، انتخاب استادان داخلي و خارجي وكليه اموري را كه براي گردش كار يك دانشكده فني مدرن مورد نياز بود، برنامه ريزي نموده و به اجرا درآورد.
در سال 1317، احداث ساختمان دانشكده بر اساس طرح مهندس "سيرو" و زير نظر مرحوم دكترحسابي با ظرفيت پذيرش حداكثر 200 دانشجو در غرب محوطه دانشگاه تهران آغاز شد و در مهرماه 1320، دانشكده فني به محل جديد منتقل شد. دوره تحصيل در دانشكده فني از بدو تاسيس تا سال 45-1344 چهار سال و ارزش آن بــرابــر با فوق ليسانس بود. در اين سال، يك سال به دوره تحصيلي آن افزوده شد و دانشجوياني كه موفق بهاتمام دوره پنج ساله ميشدند، مدرك فوق ليسانس دريافت مينمودند. پس از پيروزي انقلاب اسلامي و از سال 1361، پذيرش دانشجو در مقطع کارشناسي مصوب شد و ادامه تحصيل در مقاطع کارشناسي ارشد و دکتري، منوط به قبولي در آزمون مجزا شد.
دانشكده فني در بدو تاسيس در 4 رشته مهندسي راه و ساختمان، مكانيك، برق و معدن دانشجو مي پذيرفت، اما بعدها رشته الكترومكانيك جانشين رشته برق و مكانيك شد که در سالهاي 25-1324، تعداد 20 نفر در اين رشته فارغالتحصيل شدند. رشته مهندسي شيمي نيز بعدها به رشتههاي موجود دانشكده فني اضافه شد و اولين گروه دانشجويان اين رشتــه تحصيلي، در سال 26-1325 از دانشكـــده فنـــي فارغ التحصــيل شدند. رشته "تصـــفيــه نفت" نيز بعد از آن به رشتههاي موجود افزوده شد و اولين گروه دانشجويان آن که 7 نفر بودند، در سال تحصيلي 35- 1334 از دانشكده فني فارغ التحصيل شدند. رشته "استخراج نفت" نيز در سال 36-1335 و رشته "زمين شناسي" در سال40-1339، نخستين فارغالتحصيلان خود را تحويل داد. البته بعدها رشتههاي تصفيه نفت، استخراج نفت و زمينشناسي حذف شد و در سال 1350 رشته مهندسي متالورژي به گروههاي دانشكده افزوده شد. رشته نقشه برداري نيز در سال 1367 در دانشكده فني ايجاد شد كه اولين گروه دانشجويان آن در سالتحصيلي 72- 1371 فارغ التحصيل شدند. رشته مهندسي كامپيوتر از سال 1369 در مقطع كارشناسي و از سال 1373 همراه با رشته مهندسي پزشكي در مقطع كارشناسي ارشد در گروه مهندسي برق وكامپيوتر دانشکده فني داير شد. گروه مهندسي صنايع نيز در سال 1374 در دانشكده فني ايجاد گرديد و در حالحاضر در مقطع كارشناسي ارشد اقدام به پذيرش دانشجو نموده است.
|
آقاي دکتر محمود حسابي |
1313(کفيل) |
|
آقاي دکتر غلامحسين رهنما |
1324-1314 |
|
آقاي مهندس مهدي بازرگان |
1330-1324 |
|
آقاي مهندس عبدالحسين خليلي |
1333-1331 |
|
آقاي مهندس عبداله رياضي |
1342-1333 |
|
آقاي مهندس رضا گنجهاي |
1344-1342 |
|
آقاي دکتر غلامعلي بازرگان ديلمقاني |
1346-1344 |
|
آقاي مهندس محمد مظفر زنگنه |
1347-1346 |
|
آقاي مهندس بدخشان |
1350-1348 |
|
آقاي مهندس ايرج شمس ملک آراء |
1351-1350 |
|
آقاي دکتر مصطفي مزيني |
1352-1351 |
|
آقاي دکتر امير منصور ميري |
1357-1352 |
|
آقاي دکتر عبدالله استاد حسيني |
1360-1357 |
|
آقاي دکتر ناصر منيري |
1361-1360 |
|
آقاي مهندس سجاد هاشمي |
1363-1361 |
|
آقاي دکتر احمد فيض ديزجي |
1364-1363 |
|
آقاي دکتر محمد رحيميان |
1368-1364 |
|
آقاي دکتر رسول ميرقادري |
1370-1368 |
|
آقاي دکتر مجتبي شريعتي نياسر |
1374-1370 |
|
آقاي دکتر محمود موسوي مشهدي |
1377-1374 |
|
آقاي دکتر رضا فرجي دانا |
1381 - 1377 |
|
آقاي دكتر محمود نيلي احمدآبادي |
