اولین پرواز یک شاتل - 1981 میلادی
اولین پرواز شاتل کلمبیا در سال ۱۹۸۱ میلادی
فضاپیمای کلمبیا ( Space Shuttle Columbia) نام یکی از فضاپیماهای سازمان هوانوردی و فضایی ملی آمریکا (ناسا) بود که در سال ۲۰۰۳ در بازگشت از ایستگاه بین المللی فضایی و در بیست و هشتمین ماموریت فضایی خود به همراه هفت فضانورد از کشورهای آمریکا، رژیم صهیونیستی و هندوستان در حال بازگشت به جو زمین منفجر شد و تمام سرنشینان آن کشته شدند.
فضاپیمای کلمبیا نخستین شاتل فضایی مورد استفاده در ناوگان فضایی ناسا بود؛ و نخستین ماموریت فضایی خود را از ۱۲ تا ۱۴ آوریل ۱۹۸۱ (برابر با ۲۳ تا ۲۵ فروردین ۱۳۶۰ شمسی) با موفقیت به پایان رساند.
تاریخچه
عملیات ساخت فضاپیمای کلمبیا در ابتدا به سال ۱۹۷۵ در پالمادله، در ایالت کالیفرنیا آغاز شد. نامگذاری فضاپیما به کشتی "کلمبیا" که در بستون نگهداری میشود برمیگردد. رابرت گری، کاپیتان کشتی، با "کلمبیا" به کاوش در قسمتهای شمال غربی اقیانوس آرام پرداخت و بعدها با این کشتی زمین را دور زد و نام خود را به عنوان نخستین آمریکایی که با کشتیرانی به دور زمین چرخیده است ثبت کرد. نام این شاتل همچنین به "کلمبیا"، نام ماژول فرماندهی آپولو ۱۱ نیز برمیگردد.
پس از عملیات ساخت، در ۲۵ مارس ۱۹۷۹ به پایگاه فضایی کندی منتقل شد تا برای نخستین پرتاب آماده شود. در ۱۹ مارس ۱۹۸۱ در خلال آمادهسازی برای تست زمینی، پنج کارگر که با گاز نیتروژن مشغول پاکسازی بودند دچار اختناق شده و دو نفر از آنان جان خود را از دست دادند. این فضاپیما همیشه به عنوان مهمترین شاتل در ناوگان فضایی ایالات متحده به حساب میآمده است.
فاجعه کلمبیا
سانحهای که در سفر بازگشت به زمین و هنگام عبور از جو زمین برای شاتل کلمبیا رخ داد که منجر به کشته شدن همهٔ هفت سرنشینش گشت. این سانحه که در یکم فوریه، ۲۰۰۳ رخ داد باعث به تعویق افتادن سفرهای فضایی شاتلهای ناسا تا ژوئن ۲۰۰۵ میلادی شد.
دلایل انهدام
هنگام پرتاب شاتل به فضا، قطعهای ۷۵۰ گرمی از موزائیک محافظ حرارتی تانک سوخت خارجی شاتل کنده شد و به بال چپ اصابت کرد. برخورد این قسمت باعث ایجاد شکافی در بدنه بال شد و هنگام بازگشت به زمین و در جو که شاتل با گرمای زیادی روبرو بود، دمای زیاد و گازهای گرم باعث شکسته شدن بال از داخل و در نتیجه تکه تکه شدن شاتل گردیدند.
در پی این حادثه تمام فضانوردان شاتل، که هفت نفر بودند جان باختند.
درباره شاتل های فضایی
شاتل فضایی آمریکا که اولین بار در سال ۱۹۸۱ پرتاب شد. نخستین سفینه قابل استفاده مجدد جهان بود. سه بخش اصلی آن مدارپیما، موشکهای تقویت کننده، و مخزن بیرونی سوخت (تنها مخزن سوخت آن که بعد از هر مأموریت قابل استفاده نیست) میباشد. کاشیهای ویژه مقاوم در برابر گرما مانع از سوختن مدارپیما به هنگام بازگشت به جو زمین میشوند. بازوی قابل کنترل از راه دور تعبیه شده در مخزن محموله مدارپیما، میتواند ماهوارهها را در فضا قرار دهد؛ و همچون سکویی ثابت برای کار فضانوردان عمل کند.
پس از فضاپیماهای مرکوری، جمینی و آپولو (که ماه را فتح کرد)، آمریکاییها به سراغ سفینههای رفت و برگشتی رفتند و بدین سان، شاتل های فضایی متولد شدند. شاتلها تا ۷ مسافر و ۲۵ تن تجهیزات را در خود جای میدهند و زمان طولانیتری را در مدار زمین به سر میبرند. آنها همچنین به یک بازوی روباتیک مجهز هستند که به کمک آن میتوانند ماهوارهها را به دام انداخته، اقدامات لازم را در مورد تعمیرات یا انتقال آن صورت دهند.
تاکنون هفت شاتل به نام های انترپرایز، ره یاب (پث فایندر)، کلمبیا، چلنجر، دیسکاوری، آتلانتیس و اِندِور ساخته شده که دو شاتل نخست، ناکامل و برای آزمایشها و بررسیها ساخته شدهاند. از میان پنج شاتل بعدی نیز چلنجر و کلمبیا دچار سانحه شدهاند و فقط سه شاتل دیسکاوری، آتلانتیس و اندیور مشغول فعالیت هستند. به دلیل دو سانحه که باعث کشته شدن ۱۴ فضانورد و از دست رفتن ۲ فضاپیمای شاتل شد، ناسا اعلام کرده که ناوگان شاتل را تا سال ۲۰۱۰ میلادی بازنشست خواهد کرد.
شاتلهای فضایی بسیار هزینهبر هستند، به طوری که پرتاب آن فقط پانصد میلیون دلار هزینه در بر دارد و این، غیر از هزینههای نگهداری و تعمیرات آن است. همین هزینههای سنگین موجب شد تا روسیه از شاتل فضایی قدرتمند خود، بوران، استفاده نکند. بوران با قدرت حمل ۳۰ تن تجهیزات، و استفاده از امکانات ناوبری پیشرفته، یک سر و گردن بالاتر از همتای آمریکایی خود است؛ ولی به دلیل هزینههای بسیار بالا، روسیه از آن استفاده نکرده است.
فاجعه چلنجر
در ۲۸ ژانویه سال ۱۹۸۶ میلیونها بیننده تلویزیون در سراسر جهان با وحشت شاهد انفجار شاتل فضایی چلنجر در کمتر از ۲ دقیقه بعد از پرتابش بودند این شاتل کاملاً منهدم شد و همه ۷ فضانورد آن کشته شدند. یکی از آن فضانورد آن به نام کریستیا مکآلیف اولین معلمی بود که به فضا سفر میکرد. بررسی درباره این فاجعه آشکار نمود که عایق میان ۲ بخش موشکهای تقویت کننده جدا شده، باعث نشت گاز و آتشگیری سفینه شده بود. پس از این حادثه برنامه فضایی شاتل به مدت سه سال متوقف شد تا ایمنی آن بهبود یابد.
